Hieronder vind je boeken die ook online kunt lezen klik op de titel van het boek en dan op het plaatje om het boek te openen. De Cultuurhistorische Vereniging Zevenaar beschikt over een omvangrijke bibliotheek. Deze bibliotheek bevat ongeveer 2.500 boeken, Brochures en of kopieën hiervan. In dit online-register kun je op een eenvoudige manier relevante informatie vinden. Dit register wordt regelmatig aangevuld met nieuwe boeken. Ook ben je van harte welkom in het verenigingslokaal om de verzameling te bekijken en tegen een kleine vergoeding kopieën te maken.
Leen den Besten
Alles gaat voorbij
In de veertiende eeuw was er al een rooms-katholieke geloofsgemeenschap in het dorp Lathum en de buurschap Giesbeek. De gemeenschap kerkte in een kapel die toebehoorde aan bannerheren van Bahr. Na de verwoesting van deze kapel werd er een Lathum een kapel gebouwd. Deze werd in 1528 tot parochiekerk verheven. Ze ging in 1609 over in handen van de protestanten. De rooms-katholieken kwamen bijeen op een boerderij en vanaf 1780 in een eigen kerkschuur in Giesbeek. In 1836 werd de kerkschuur vervangen door een beter gebouw. In 1909 kon de geloofsgemeenschap een nieuwe kerk tegenover de kerkschuur in gebruik nemen. Ze beleefde haar bloeitijd. De kerk werd gedeeltelijk verwoest in de Tweede Wereldoorlog. Van 1947 tot 1949 werd ze weer opgebouwd en vanwege de toename van het aantal kerkgangers vergroot. De toren bleef door geldgebrek onafgebouwd. In 2008 werd de kerkzaal verkleind en werden achterin de kerk ontmoetingsruimten gecreëerd. In 2010 werd de toren voltooid. Intussen daalde het aantal kerkgangers gestaag. De parochie werd samengevoegd met andere parochies, de pastorie werd verkocht en met ingang van 2021 werd de kerk aan de eredienst onttrokken en te koop gezet.
Andreas Masius (1514-1573)
Erasmiaan in woelige tijden
Eind vijftiende, begin zestiende eeuw vond een revolutie plaats die de wereld voorgoed veranderde. In de politieke, sociale, religieuze, culturele en wetenschappelijke omwenteling probeerden mensen zich staande te houden en hun eigen weg te vinden. Dit boek schetst de omwenteling en de gevolgen daarvan. Het illustreert hoe de grote taalgeleerde en diplomaat Andreas Masius (1514-1573) zich daartoe verhield.
De nalatenschap van Pelgrom
Karel Hendrik Pelgrom (1815-1871) liet zijn huis Enghuizen en de Pelgromstichting na. Zijn huis en zijn stichting zeggen veel over de tijd waarin hij leefde en de traditie waarin hij stond. Zijn huis is verdwenen, zijn stichting bestaat nog. Gebouwen moeten verloop van tijd plaats maken voor andere, maar wat een stichting als die van Pelgrom beoogde – de zorg voor de kwetsbare medemens - blijft.
Even aan de vergetelheid onttrokken
Boeken en artikelen over de gemeente Zevenaar. Met register
Veel van wat er gebeurde in de gemeente Zevenaar en van wat erover is geschreven, is moeilijk te achterhalen. Deze uitgave wil helpen boeken en artikelen wat sneller op het spoor te komen. Het uitgebreide register wil daarbij behulpzaam zijn.
Gimbornhof te Zevenaar:
een oase van rust
In 1904 startte Max van Gimborn een inktfabriekje in Zevenaar. In 1907 huurde hij een stuk grond van drie hectare aan de oostzijde van het stadje. Hier liet hij een park aanleggen met naaldbomen van over de hele wereld. Omdat de grond niet erg bleek voor dennen, kocht hij in Doorn een stuk grond, en liet het geheel beplanten het met uiteenlopende bomen, heesters en heidestruiken. Vanuit Zevenaar liet hij verscheidene naaldbomen overbrengen. Het park in Doorn is nu het Gimborn Arboretum. Het Zevenaarse park, nu Gimbornhof geheten, groeide uit tot een uniek bos.
Gimborn/Pelikan.
Een wereldspeler in Zevenaar
In 1904 kwam er enige fabrieksnijverheid in Zevenaar. Max.Th. von Gimborn begon er een inktfabriekje. Dit groeide uit tot een voor Zevenaar groot bedrijf dat zijn verscheidenheid aan producten niet alleen op de Nederlandse markt afzette, maar ook naar alle mogelijke landen in de wereld exporteerde. Bij meerdere generaties Nederlanders werd Gimborn een begrip vanwege onder andere Gim-Gom lijm, Gimborn inkt en Gimborn carbonpapier. Gimborn ging in 1980 op in de multinational Pelikan en verdween in 1996 uit Zevenaar.
De auteur schetst de geschiedenis van het bedrijf en plaatst deze in de cultuurhistorische context. Verder vertelt hij een en andere over diverse producten.
Grensstation Zevenaar
Nadat de spoorlijn Amsterdam-Keulen was aangelegd en Zevenaar in 1856 een grensstation was, veranderde er veel in Zevenaar. Zo kwamen er meerdere ambtenaren wonen die belast waren met de controle van het personen- en goederenvervoer. Ze deden wat hun werd opgedragen, soms met pijn in hun hart, soms uit volle overtuiging en met veel genoegen. Smokkelaars pakten ze en mensen die geen geldige grenspapieren hadden lieten ze niet verder reizen. De ambtenaren kregen in de twintigste eeuw veel te maken met vluchtelingen. Vooral eind jaren dertig speelden zich drama’s af op het station: veel joodse vluchtelingen werden teruggestuurd de hel in.
Het zesde gemeentehuis
Zevenaar heeft momenteel zijn zevende gemeentehuis. De geschiedenis van de gemeentehuizen wordt in deze publicatie geschetst. De nadruk ligt op het zesde gemeentehuis dat grotendeels plaats heeft moeten maken voor woningen. De kunstwerken die met het gebouw waren verbonden worden beschreven en getoond. Ook wordt er een impressie gegeven van het gebouw en de afbraak ervan.
Huis Lathum
De bannerheren van Lathum hadden omstreeks 1355 een slot in Lathum, Huis Bahr. In 1495 is het slot verwoest. Op de restanten bouwden de heren van Lathum, de behoorden tot de familie van Rheden Huis Lathum. In de loop van de tijd had Huis Lathum diverse bestemmingen.
In de verdediging
Episoden uit de geschiedenis van het christendom
Als jonge geloofsbeweging kreeg het christendom niet alleen te maken met nieuwsgierigheid, bewondering en waardering maar ook met achterdocht, bedreiging en vervolging. Toen de beweging na enkele eeuwen steeds invloedrijker en machtiger werd en zeker toen ze een bevoorrechte religie werd, ging ze zelf een bedreiging vormen voor mensen die hun oude religie trouw waren gebleven. Binnen het vroege christendom waren van het begin af zeer verschillende opvattingen. Dit leidde meermalen tot spanningen en conflicten. Steeds weer was er de verleiding om hen die afweken van de geïnstitutionaliseerde, dominante opvattingen en gebruiken te dwingen zich aan te passen aan wat de leiders van heersende meerderheid belangrijk vonden. Waar dat op uitliep zien we in de vervolging van de tempeliers, katharen, waldenzen, dolcinieten, begijnen, begarden, lollarden, hussieten, gereformeerden, dopers en vele anderen.
In vrijheid onderweg.
De context van Zevenaar 1945-2020
We leven tussen verleden en toekomst. Met de ene voet staan we nog in het verleden, met de andere al in de toekomst. De keuzes die we in het heden maken, bepalen of we de vrijheid die we in het verleden verkregen ook in de toekomst nog hebben. Om die vrijheid te behouden, is het in ieder geval van belang om te zien welke weg we in het verleden hebben afgelegd, welke zijwegen we insloegen en welke wegen prachtige perspectieven boden maar uiteindelijk onbegaanbaar bleken of doodliepen.
De auteur schetst ontwikkelingen vanaf 1945 tot 2020. Hij blikt terug op wat er allemaal veranderde en wat daarvan de gevolgen waren. Ook schetst hij voor welke uitdagingen we staan als we ons steentje ertoe willen bijdragen om vrijheid, vrede, recht en leefbare wereld in de toekomst enigszins te waarborgen.
Joodse medeburgers in de Liemers
De eeuwen door waren joden gering in aantal, maar in de ogen van hun vijanden met velen. Door hun anders-zijn dan de meerderheid van de mensen in hun omgeving hebben ze steeds weer fundamentele overtuigingen, waarden, gedragingen en vooroordelen van die meerderheid in twijfel getrokken. Ze werden daardoor vaak als een bedreiging gezien en riepen meermalen irritatie of woede op. De heersende klasse die uit was op behoud en uitbreiding van macht, eiste bekering tot het geloof en de waarden van de meerderheid. Soms liet ze joden die weigerden hun geloof in de ene God en hun traditie vaarwel te zeggen, vervolgen, verjagen of vermoorden. Later trof eenzelfde lot joden die weinig of geen aandacht meer besteedden aan hun joodse cultuur en religie en niet te onderscheiden waren van niet-joden.
Juvenaat Sint Stanislaus
Een van de markante gebouwen van Zevenaar is Juvenaat Sint Stanislaus, een in 1926 opgerichte kostschool voor de opleiding van twaalf- tot vijftienjarige aspirant ordebroeders. Na 1940 bood het juvenaat onderdak aan schipperskinderen, gevangenen, leerlingen van het voortgezet onderwijs, vormingswerk, opleidingsinstituten, kunstenaars, verenigingen. Ook functioneerde een deel ervan als moskee. Een nieuwe betaalbare bestemming wordt gezocht.
Kerk aan de markt
De Ontmoetingskerk te Zevenaar is het op een na oudste oorspronkelijk protestantse kerkgebouw van Nederland. In dit boek wordt niet alleen de geschiedenis van het gebouw verteld. Het beschrijft ook alles wat erin te zien is. Het geeft de herkomst en betekenis ervan aan en plaatst een en ander in een cultuur-historisch kader.
Kleur en samenklank
Een blik in de geschiedenis van ‘het stedeke’ Zevenaar en de dorpen Aerdt, Angerlo, Babberich, Giesbeek, Herwen, Lathum, Lobith, Oud-Zevenaar, Pannerden, Spijk en Tolkamer
Aan de orde komen o.a. het ontstaan van het landschap, de ontwikkeling van de plaatsen door de eeuwen, het kerkelijk leven, reizen en vervoer de eeuwen door, de invloed van de rivieren op het landschap en het leven van de bevolking, de middelen van bestaan in de loop van de tijd, sociale zorg, gezondheidszorg en onderwijs en tenslotte het samengaan van de dorpen en het stadje.
Met geweld schoon schip
Marteling – doodstraf - genocide
Meermalen hebben mensen hun medemens uit allerlei overwegingen gemarteld, veroordeeld tot de doodstraf en/of gedood. Ook hebben ze bij tijden aangezet tot of meegedaan aan volkerenmoord en een kwaad aangericht dat elk menselijk bevattingsvermogen te boven gaat. De auteur beschrijft hoe het morele kwaad in de vorm van marteling, doodstraf en genocide in de geschiedenis op uiteenlopende wijze vanuit zeer verschillende motieven gestalte kreeg en hoe erop werd gereageerd. Hij vraagt zich af wat mensen ertoe brengt hun medemens de meest gruwelijke dingen aan te doen en hoe je bij het zien van het veelkoppig monster kwaad nog kunt spreken over en tot God.
Angerlo Giesbeek en Lathum
Zeventig jaar na de bevrijding van het nazibewind wordt de Tweede Wereldoorlog opnieuw in herinnering geroepen. Inwoners van de IJsseldorpen Angerlo, Giesbeek en Lathum vertellen over hun ervaringen. Hun verhalen worden geplaatst in een bredere context van wat zich in de oorlog afspeelde.
Ontmoetingskerk
De Ontmoetingskerk (vanaf 1816 tot 13 mei 2001 Hervormde kerk geheten) heeft een rijk interieur. Aan alles wat te zien is, ziet een verhaal. Dit vertelt de auteur in zijn royaal geïllustreerde boek Kerk aan de Markt ((Zevenaar 2011). In dit document een korte impressie.
Religie en tolerantie
Tot in de zeventiende eeuw waren godsdienst en politiek nauw met elkaar verweven. Loyaliteit aan de geloofswaarheid van de heersende machten (kerk en staat) was een zaak van publiek of politiek belang. De overheid kon de loyaliteit met geweld afdwingen. Coornhert, Locke, Spinoza en anderen pleitten ervoor zaken van godsdienst en geloof duidelijk te onderscheiden van politieke vragen. Ze verdedigden een scheiding van kerk en staat en daarmee samenhangend vrijheid van godsdienst, geloof en geweten. Onder hun invloed werd de vraag naar het ware geloof een zaak van het privédomein. Ieder mocht een eigen geloofsovertuiging hebben. De tolerantie kreeg een juridische verankering. De kerk en de staat mochten hun macht niet meer gebruiken om de eigen visie op geloofs- en levensvragen op te leggen.
In onze multiculturele en pluralistische samenleving zijn vervolgingen vanwege geloof verleden tijd, maar de vraag naar tolerantie ten opzichte van andere religieuze, filosofische en ethische opvattingen over het goede leven is nog altijd actueel. Tolerantie is niet onbegrensd. Zodra de fundamentele rechten en vrijheden van mensen worden geschonden en de menselijke waardigheid wordt aangetast, is ze in het geding.
Sprekende minderheid.
Vier eeuwen protestantse geloofsgemeenschap te Zevenaar.
In de stad Zevenaar vormden protestanten gedurende de laatste vier eeuwen een kleine minderheid, die op allerlei wijzen van zich deed spreken. De auteur geeft hiervan een beeld. Hij plaatst het kerkelijk leven in de context van de westerse geschiedenis en cultuur. Hij schetst de relatie tussen de ‘gereformeerden’ enerzijds en rooms-katholieken, lutheranen, baptisten en Molukse gelovigen anderzijds. Hij tekent de ontwikkeling van het diaconaat en het beheer alsook van gebruiken bij liturgie, doop, avondmaal, levensverbintenis, openbare belijdenis en begrafenis. En hij vertelt de geschiedenis van protestantse kerkelijke organisaties in Zevenaar als bijvoorbeeld de Latijnse en Hollandse school, de armenhuizen en de Protestantse Woningbouwvereniging. Tenslotte verhaalt hij over rampen die de gemeenschap troffen: overstromingen en oorlogsgeweld.
Stadsboerderij Huis Sevenaer
Een centrale plek in Zevenaar was vanaf de vijftiende eeuw Huis Sevenaer. Als stadsboerderij is het een unieke plek in het hartje Zevenaar. Dit is vooral te danken aan jonkheer Huub van Nispen die jarenlang vocht tegen onteigening van zijn gronden door de gemeente.
Steen voor steen
De bouw van de protestantse kerk te Zevenaar. Aanbevelingsbrieven voor het houden van een collecte voor de bouw, bestek en andere documenten
De eerste schriftelijke sporen van het bestaan van een protestantse gemeente dateren uit 1577. Vanaf 1611 had de gemeente een eigen predikant. Geld voor de bouw van een eigen kerkje had ze nog niet. Pas in 22 april 1658 kon de bouw gegund worden. In de voorgevel van het opgetrokken kerkje vinden we nog de muurankers met het jaartal 1658. Op één van de trekbalken stond 'Hendrik Kuijs Anno 1658 heeft dese kerk getimmert.' Op 1 mei 1660 werd het kerkje plechtig ingewijd. De bouw zelf was grotendeels gereed in 1659.
Groessense pastoor Jacob Vallick
op de drempel van de nieuwe tijd
Pastoor Jacob Valick (circa 1515 - circa 1572) uit Groessen leefde in een tijd van immense politieke, sociale, culturele en religieuze veranderingen. Op sommige punten ging hij voorzichtig de drempel naar de nieuwe tijd over, op andere was hij nog iemand van het oude stempel.
Van Vallick zijn twee geschriften bewaard gebleven: Der Kerkenboeck tho Groessen en Tooveren, wat dat voor een werc is. Het eerste geeft een beeld van het leven in een plattelandsparochie in de zestiende eeuw. Het tweede is van betekenis in de strijd tegen heksenwaan.
De dorpen Herwen en Aerdt hebben een bewogen geschiedenis. Meermalen waren ze het terrein van oorlog, overstromingen en armoede en lange tijd door hun ligging afgesneden van andere delen van het land. Zo'n duizend jaar bood het christelijk geloof veel bewoners van de dorpen troost en hoop. Gedurende die tijd waren sommige plekken heilig in de zin van bijzonder waardevol of onaantastbaar zoals het kerkgebouw en het altaar. Ook waren sommige tijden heilig zoals de zondag en kerstmis. En sommige voorwerpen waren heilig zoals relikwieën en tabernakels. Het heilige onttrok zich aan berekenende overwegingen van nut en efficiëntie. Het werd niet bepaald door individuele keuzes, smaak of voorkeur. Het drong zich op en als het eenmaal was (h)erkend, was er geen discussie over mogelijk. De waarde ervan stond vast en was niet in geld uit te drukken.
Het geloof dat geesten en krachten zich manifesteren op welomschreven heilige plekken, op gezette tijden en in concrete heilige voorwerpen is (grotendeels) verdwenen en daarmee het heilige. Het is nu aan de mens zelf betekenis toe te kennen aan tijden, plekken en voorwerpen.
Kruiswegstaties in o.a.
Babberich, Herwen, Lobith, Oud-Zevenaar, Pannerden, Spijk en Zevenaar
In kruiswegstaties wordt de lijdensweg van Jezus verbeeld vanaf de terdoodveroordeling tot de dood aan het kruis en de graflegging. In vrijwel alle rooms-katholieke kerken treffen we kruiswegstaties aan. Ze zijn ofwel tweedimensionaal ofwel driedimensionaal. Ze hebben een utilitair en esthetisch karakter. De makers hadden geen grote artistieke pretenties.
Waandenkbeelden
Het kwaad geprojecteerd op duivels en heksen
Tussen circa 1450 en 1700 werden in grote delen van Europa duizenden mensen, vaak vrouwen, beschuldigd van hekserij / toverij. Ze werden uit de samenleving gestoten en dikwijls terechtgesteld.
Het geloof in magische (demonische) krachten en angst voor deze krachten speelden toen een grote rol in het dagelijks leven van vrijwel de gehele bevolking.
Tot ver in de zestiende eeuw verdedigden tientallen gezagsdragers het geloof in het bestaan van heksen en demonen. Pas na een lang gevecht kon de rede het geloof bevrijden uit de vicieuze cirkel van magie en sentimenteel bijgeloof. Het magisch denken, dat ouder is dan het wetenschappelijk denken, verdween niet geheel. Telkens weer dook het op.
Weerbaar en kwetsbaar
Vijfhonderd jaar kerk en parochie in Zevenaar
Eeuwenlang heeft de Rooms Katholieke Kerk een groot stempel gezet op de Zevenaarse samenleving. Via haar rituelen bood ze geborgenheid, troost en uitzicht. Via haar ethiek en geloofsinhoud gaf ze richting aan het handelen van mensen. De laatste driekwart eeuw inspireerden de rituelen, de ethiek en de geloofsinhoud in toenemende mate steeds minder mensen. Zevenaar kwam meer en meer los van God en los van de kerk. Veel kostbaars werd niet meer gezien en niet meer begrepen. Het ging verloren of werd museumwaardig. Of er nog een toekomst is voor de kerk en het christelijk geloof in welke vorm dan ook, zal de tijd uitwijzen.
Woord voor woord.
Preek van Johannes Petri van Sinderen bij de ingebruikname van de gereformeerde kerk te Zevenaar en enkele lofdichten
Op 1 mei 1660 werd de Ontmoetingskerk officieel in gebruik genomen. Daarbij werd een geheel overeenkomstig de stijl van die tijd een ‘inwijdingsrede’ gehouden. De preek geeft een aardig beeld van hoe in de zeventiende eeuw in de ‘gereformeerde’ (= protestantse kerk) gedacht werd.
Zevenaarse dominees 1611-2011
Zich verdiepen in het verledenZich verdiepen in het verledenis een vorm van zich bezighoudenmet het tegenwoordige en het toekomende.Het is een voorwaardeom bedachtzaam en voorzichtig te kunnen bemiddelen tussen een verleden dat nog steeds veel te bieden heeften een toekomst die heel anders zal zijn.
Zevenaar belicht
Zevenaar in beeld
Veel mensen zijn geïnteresseerd in oude stadjes met hun mooie straten en historische gebouwen. Ook hebben ze belangstelling voor de geschiedenis van hun woonplaats en regio. Dit boek presenteert in woord en beeld in vogelvlucht de geschiedenis van Zevenaar. Aan de orde komen havezaten, monumenten, kerken, onderwijs en zorg, bouwen en wonen, markante gebouwen, de ontwikkeling van plattelandsstadje tot logistiek kruispunt, de infrastructuur van weg en spoor, kunst en cultuur, het zeer gevarieerde landschap en gedenkplaatsen.